De Franse oorsprong van een nieuwe straatnaam
John Raggers, juni 2021
In Maasbommel komt achter de Blauwstraat, aanhakend aan de Hogenhofstraat, een nieuw straatje en de gemeente vroeg de Stichting Historisch Maasbommel om een suggestie voor een straatnaam. We keken op een kaart met oude perceelnamen van rond 1950 die gemaakt was door het Meertens Instituut en we zagen ter plaatse van de geplande nieuwe straat het woord ‘vergert’ staan. Ook elders, zoals aan het eind van Bergse straat, waren er in het verleden nog een paar percelen met die vreemde naam.
Maar wat betekende die naam eigenlijk? Het bleek dat er nergens een betekenis voor het woord ‘vergert’ te vinden was, zelf niet in het Middelnederlandsch Handwoordenboek (1911) of Maas en Waals woordenboek van J. van Os (1981). Mieke, mijn vrouw, merkte toen op dat het Franse woord voor ‘boomgaard’ ‘verger’ is. Dat was de sleutel voor een verklaring!
Tot nog niet zolang geleden bezat de veelal Frans sprekende adel vrijwel heel Maasbommel en liet hun landerijen beheren door rentmeesters hier uit de streek. Al met al leek het ons nu dus zeer waarschijnlijk dat in de communicatie van adel naar rentmeester en van rentmeester naar de lokale boer de verbastering van het Franse ‘verger’ naar het Hollandse ‘vergert’ had plaatsgevonden voor destijds aanwezige boomgaarden. Ook bij Bemmel waar vanouds veel boomgaarden waren, komt de naam ‘vergert’ plaatselijk voor. Onze suggestie voor de straat aan de gemeente werd daarom ‘Boomgaard’ want ‘Vergert’ leek ons teveel op de reeds in het dorp bestaande ‘de Velgerd’. Inmiddels hebben B&W de naam ‘Boomgaard’ overgenomen.
Maar het kan nog gekker gaan met een Franse ‘verger’ in Maasbommel. In de 70-er jaren kwam er in Maasbommel een nieuw buurtje met een straatje dat, zoals bekend en hier al genoemd, ‘de Velgerd’ werd gedoopt. Vreemde naam vond ik altijd, die nergens op terug te voeren was. Verder nooit meer over nagedacht. Maar het bracht ons nu op een gedachte.De verantwoording van de gemeente destijds was dat die naam op een oude kaart voorkwam en bovendien de bejaardenvereniging die naam gesuggereerd had.Ik zag het al voor me hoe destijds tijdens de middagthee een bejaarde, nog met een koekje in z’n wellicht gebitloze mond, door de telefoon tegen de ambtenaar riep: “noem het maar ‘de Vergert’” maar de ambtenaar ‘de Velgert’ verstond en het maar liet eindigen op een ‘d’ omdat dat mooier stond…….Maasbommel vond het prima, waarom niet, mooie naam, De Velgerd! Zou het zo gegaan zijn?
Hoe vaak worden woorden uit een andere taal niet verbasterd en niemand meer weet waar het woord vandaan komt? Nog een voorbeeld.
Niet lang nadat we in Maasbommel kwamen wonen, inmiddels een halve eeuw geleden, kocht ik een koppeltje parelhoenders. Tjonge, wat een mooie ‘poelepetaten’ heb je daar, zei mijn buurman Cor Honders. Verstond ik het goed? ‘Poelepetaten’, vreemd woord. Verder niet over nagedacht. Tijden later zat ik met Mieke in Frankrijk in een restaurant en zag op de menukaart ‘poule à pintade’ staan. Toen wisten we genoeg, ook mijn parelhoenders hadden te lijden gehad onder de nagalm van de Franse overheersing van ongeveer twee eeuwen geleden.
